Şekerpancarı, Türkiye’de şeker üretiminde kullanılan en önemli bitkilerden biridir. Tarımsal üretimde sağladığı yüksek verim ve çok yönlü kullanım alanları sayesinde çiftçilerin tercih ettiği stratejik ürünlerden biri haline gelmiştir. Şeker üretiminde kullanılan köklerin yanı sıra, pancarın yaprak ve posası da hayvan yemi olarak değerlendirilir. Ayrıca pancardan elde edilen melas, alkol, maya ve biyogaz üretiminde kullanılarak sanayiye de katkı sağlar.
Şeker pancarı yetiştiriciliği, iklim, toprak yapısı, sulama imkânı ve doğru çeşit seçimi gibi birçok faktöre bağlıdır. Başarılı bir üretim için çiftçilerin her aşamada dikkatli olması gerekir. Ayrıca organik üretim yapmak isteyen üreticiler için USDA NOP gibi uluslararası standartlara uygun yöntemlerin uygulanması, ürünün hem yerli hem de global pazarda değerini artırır.
Şeker Pancarı Nerelerde Yetişir?
Şeker pancarı yetişme koşulları göz önünde bulundurulduğunda, ılıman iklime sahip bölgeler bu ürün için en uygun alanlardır. Pancar, aşırı sıcaklara ve don olaylarına karşı hassastır, bu nedenle en verimli alanlar Türkiye’de İç Anadolu, Trakya ve Orta Karadeniz bölgeleridir.
İç Anadolu Bölgesi, geniş tarım arazileri, derin toprak yapısı ve gelişmiş sulama imkânları ile şeker pancarı üretiminde ülkenin lideridir. Konya, Aksaray, Eskişehir ve Kayseri, üretimde öne çıkan iller arasındadır. Trakya’da Edirne ve Tekirdağ; Karadeniz’de ise Tokat ve Amasya yüksek verimli üretim alanlarıdır. Bu bölgelerin ortak özelliği, ilkbaharda yeterli yağış alması ve yaz aylarında sulama imkanlarının bulunmasıdır.
Doğru toprak ve iklim seçildiğinde şeker pancarı hem yüksek verim verir hem de şeker oranı yüksek kökler elde edilir. Bu nedenle üreticiler, ekim yapacakları bölgeyi seçerken mutlaka şeker pancarı yetişme şartları ile uyumlu olup olmadığını göz önünde bulundurmalıdır.
Şeker Pancarı Nerede Yetişmez?
Her tarım ürünü gibi şeker pancarının da yetişemediği alanlar vardır. Şeker pancarı yetiştirme koşulları, özellikle aşırı sıcak ve kurak bölgelerde sağlanamadığından verim düşer. Örneğin Güneydoğu Anadolu’nun yüksek sıcaklık ve düşük yağış alan kesimlerinde şeker pancarı yetiştiriciliği zordur. Aynı şekilde Akdeniz’in kıyı şeridinde nem oranı yüksek olduğu için kök gelişimi olumsuz etkilenir.
Aşırı kireçli, tuzlu veya çok asitli topraklar da şeker pancarı için uygun değildir. Çünkü bu tür topraklarda kökler düzgün gelişemez, şeker oranı düşer ve bitki hastalıklara daha açık hale gelir. Ayrıca 1500 metreyi aşan rakımlarda, özellikle ilkbaharda geç don riski bulunduğu için pancar yetiştiriciliği risklidir.
Kısacası, şeker pancarı üretmek isteyen çiftçiler önce kendi bölgesindeki iklim ve toprak yapısını analiz etmeli, eğer uygun değilse alternatif ürünlere yönelmelidir.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliği için Toprak Hazırlığı Nasıl Yapılır?
Başarılı bir şeker pancarı yetiştiriciliği için en önemli adımlardan biri toprak hazırlığıdır. Pancar, derin köklü bir bitki olduğu için toprağın 25–30 cm derinliğinde işlenmesi gerekir. Sonbaharda yapılan derin sürüm, hem toprağın havalanmasını sağlar hem de kış yağışlarının toprağın alt tabakalarına işlemesine yardımcı olur.
İlkbaharda yapılan ikincil işlemlerle (diskaro, tırmık) toprak ufalanarak ekime hazır hale getirilir. Bu aşamada yabancı otların mutlaka temizlenmesi gerekir. Çünkü pancar fideleri ilk dönemde yavaş gelişir ve yabancı otlarla rekabet edemez. Toprak hazırlığı sırasında ayrıca organik gübre uygulamak, hem toprağın besin dengesini iyileştirir hem de daha güçlü bir çıkış sağlar.
Toprağın pH değeri 6–7 arasında olmalıdır. Fazla asidik ya da fazla kireçli topraklarda pancarın şeker oranı düşer. Bu nedenle ekim öncesinde mutlaka toprak analizi yapılmalı ve gerekli düzeltmeler (örneğin kireç veya organik madde takviyesi) yapılmalıdır.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliği için Hangi Çeşidi Kullanmalısınız?
Her tarım bölgesi için uygun olan şeker pancarı çeşidi farklıdır. Türkiye’de şeker fabrikaları genellikle çiftçilere, o yılın iklim koşullarına ve hastalık riskine göre tohum tavsiyesinde bulunur. Yüksek verimli, şeker oranı yüksek ve hastalıklara dayanıklı çeşitlerin tercih edilmesi, çiftçinin kazancını doğrudan etkiler.
Özellikle kök çürüklüğü ve yaprak hastalıklarına karşı dayanıklı hibrit çeşitler, son yıllarda üretimde yaygınlaşmıştır. Ayrıca mekanik hasada uygun çeşitler, hasat döneminde kayıpları en aza indirir.
Şeker Pancarı Ekimi Nasıl Yapılır?
Şeker pancarı ekimi, hassasiyet gerektiren bir işlemdir. Genellikle pnömatik mibzerlerle ekim yapılır. Tohumlar sıra arası 45–50 cm, sıra üzeri 20–25 cm olacak şekilde yerleştirilir. Tohum derinliği 2–3 cm olmalıdır; daha derin ekim çıkışı zorlaştırır, daha yüzeysel ekim ise tohumun kurumasına neden olabilir.
Ekimden sonra tohumların toprakla iyi temas etmesi için toprak sıkıştırılmalıdır. Bu işlem hem çimlenmeyi hızlandırır hem de tohumların eş zamanlı çıkış yapmasını sağlar. Doğru ekim teknikleri, ileride yapılacak bakım işlemlerini de kolaylaştırır.
Şeker Pancarı Ne Zaman Ekilir?
Şeker pancarı yetiştirme şartları dikkate alındığında, ekim zamanı büyük önem taşır. Çok erken ekim don riskine, çok geç ekim ise düşük verime yol açabilir. İç Anadolu’da ekim genellikle mart sonu–nisan başında yapılırken, Trakya ve Karadeniz’de nisan ayına kayabilir.
Şeker Pancarı Hangi Ayda Ekilir?
Genel olarak şeker pancarı ekimi mart–nisan aylarında yapılır. Bu dönemde toprak sıcaklığı 8–10 °C’ye ulaştığında ekim için uygun koşullar sağlanmış olur. Ekim zamanının doğru belirlenmesi, bitkinin sağlıklı gelişimi için kritik bir faktördür.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliği Nerede Yapılır?
Türkiye’de şeker pancarı yetiştiriciliği en çok Konya, Eskişehir, Aksaray, Yozgat ve Kayseri gibi İç Anadolu illerinde yapılır. Bunun dışında Tokat, Amasya ve Edirne de önemli üretim merkezleridir. Bu bölgelerin ortak özelliği, geniş ekim alanlarına sahip olması ve sulama imkânlarının bulunmasıdır.
Üretimin yoğun olarak yapıldığı yerlerde şeker fabrikaları bulunur. Böylece çiftçiler hem satış konusunda sorun yaşamaz hem de ürünlerini kolayca değerlendirebilir.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliğinde Gübreleme Nasıl Yapılır?
Şeker pancarı, besin ihtiyacı yüksek bir bitkidir. Ekim öncesinde taban gübre olarak fosfor uygulanır. Fosfor, kök gelişimini hızlandırır ve güçlü fideler elde edilmesini sağlar. İlkbaharda yapılan üst gübrelemede azot verilir. Azot, yaprak gelişimini destekler ancak aşırı verilirse köklerde şeker oranı düşebilir.
Potasyum ise pancarın şeker oranını artırır. Bu nedenle dengeli gübreleme programı uygulanmalıdır. Organik tarım yapan üreticiler için çiftlik gübresi, kompost ve yeşil gübreleme yöntemleri tercih edilir. Bu yöntemler, USDA NOP gibi organik tarım sertifikalarının gerekliliklerini de karşılar.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliğinde Zararlılar Nelerdir?
Şeker pancarı tarımında zararlılarla mücadele büyük önem taşır. Yaprak bitleri, pancar sineği, tel kurdu ve nematodlar en yaygın zararlılardır. Bu zararlılar bitkinin gelişimini engeller, yaprakları sarartır ve köklerde deformasyona neden olabilir.
Ayrıca mantar kaynaklı hastalıklar da ciddi sorunlara yol açar. Kök çürüklüğü, yaprak lekesi ve mildiyö en sık görülen hastalıklardandır. Zararlılarla mücadelede kültürel önlemler, yani ekim nöbeti, tarlanın temiz tutulması ve düzenli kontrol büyük önem taşır. Kimyasal mücadele ise ancak zararın ciddi boyutlara ulaştığı durumlarda uygulanmalıdır.
Şeker Pancarı Yetiştiriciliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Şeker pancarı çok su ister mi?
Evet, şeker pancarı suya ihtiyaç duyan bir bitkidir. Özellikle yaz aylarında düzenli sulama yapılmazsa kök gelişimi zayıflar ve verim düşer. Ancak aşırı sulama da köklerde çürüklük riskini artırır.
Şeker pancarı kaç ayda yetişir?
Genellikle şeker pancarı 6–7 ayda hasada gelir. Mart–nisan aylarında ekilen pancar, ekim–kasım aylarında hasat edilir. Bu süre boyunca düzenli bakım yapılmazsa ürün kalitesi düşer.
Şeker pancarı kaç günde bir sulanır?
Sulama aralığı iklime ve toprak yapısına bağlıdır. Yaz aylarında genellikle 7–10 günde bir sulama yapılır. Damla sulama yöntemiyle hem su tasarrufu sağlanır hem de bitki kökleri doğrudan beslenir.